یکی از ویژگی های اصلی محمدامین رسول زاده، رجل طراز اول قفقاز در قرن حاضر، پشت سر داشتن انبوهی از تجارب انقلابی است. و در میان این تجارب- انقلاب های روسیه در 1905 و 1917، انقلاب ترک های جوان عثمانی- نقش و حضور فعالانه او در مقطعی حساس از انقلاب مشروطه ایران که گوشه هایی از آن در این گزارش ها ثبت تاریخ شده، از مهمترین است.
درباره نویسنده:
محمد امین رسول‌زاده (تولد ۳۱ ژانویه ۱۸۸۴ – مرگ ۶ مارس ۱۹۵۵ آنکارا) از بنیانگذاران حزب مساوات، حزب دمکرات ایران، سردبیر روزنامه ایران نو و از اندیشه پردازان سوسیال دموکراسی در جنبش مشروطیت ایران بود. محمد امین رسول زاده ۳۱ ژانویه سال ۱۸۸۴ در روستای نوخانی باکو به دنیا آمد. پدرش که یک روحانی بود، او را در مدرسه «روس- مسلمان» به مدیریت سلطان مجید غنی‌زاده ثبت نام کرد و رسول زاده پس از پایان فارغ‌التحصیل شدن، تحصیلات خود را در مدرسه فنی باکو در زبان روسی ادامه داد. نخستین سال‌های فعالیت انقلابی محمد امین رسول زاده که پایه‌گذار نه تنها نهضت استقلال ملی آذربایجان، بلکه جمهوری دموکراتیک آذربایجان می‌باشد مصادف با همین سال‌ها است. جمهوری دموکراتیک آذربایجان یکی از نخستین جمهوری‌ها در جهان اسلام بود. رسول زاده که در سال ۱۹۰۲ هفده سال داشت، «سازمان جوانان مسلمان» را تأسیس کرد. این اولین سازمان سیاسی بود که در قرن بیستم با رژیم استعماری روس در آذربایجان مخفیانه مبارزه می‌کرد.
در سال ۱۹۰۲ «سازمان جوانان مسلمان» را بنیان گذاشت که از جمله اهداف آن، چاپ و پخش بیانیه و تبلیغ در بین کارگران کارخانه‌ها بود و در این راستا نشریه‌ای به نام «همت» انتشار داد که بعدها «تکامل» شد. او در سال ۱۹۰۵ در جریان مبارزات انقلابی خود با استالین آشنا شد. آنموقع هر دو ۲۰ ساله بودند و رسول‌زاده به عنوان روزنامه‌نگار کار می‌کرد. او مقاله‌هایی را برای انواع روزنامه‌های مخالف می‌نوشت و با گروه مساوات آذربایجان همکاری داشت. استالین نیز در باکو بود و کارگران شرکت نفت را علیه سرمایه‌داری و تزار سازمان‌دهی می‌کرد. زمانی که مقامات رسمی روسیه تلاش کردند استالین را دستگیر و زندانی نمایند، رسول‌زاده او را در آپارتمان شخصی‌اش پنهان کرده و جانش را نجات داده بود. در ۱۹۰۶ در روزنامة «قلم» مقاله می‌نوشت و آنگاه به سردبیری موقت آن رسید. در این سال سردبیری «تکامل» را عهده‌دار گردید.
